Het hospitaal in de Grote Looiersstraat

Geplaatst op 28 januari 2021 in Garnizoen en Hospitalen

Boven de ingang van het gebouw aan de Grote Looiersstraat herinnert een gedenksteen aan de oorspronkelijke bestemming

Hôpital de la Concorde
In 1757 verrees aan de Grote Looiersstraat in Maastricht een gloednieuw armenhuis mogelijk gemaakt vanuit de nalatenschap van de in 1745 overleden kanunnik Maximilianus Henricus Salden. Het armenhuis floreerde hier totdat begin 1793 een deel van het gebouw werd gevorderd voor de huisvesting van Oostenrijkse troepen die het garnizoen kwamen versterken. Tijdens de belegering van 1794 namen de militairen het armenhuis volledig als hospitaal in gebruik. De stad leverde hiervoor meubilair, gereedschappen,  keukenuitrusting en linnengoed. De verzorging en verpleging van de patiënten werd –zoals in die tijd gebruikelijk- uitbesteed aan een aannemer, een zekere J.G. de Martiau, die daartoe een voorschot van tweeduizend gulden kreeg. Na de capitulatie op 4 november 1794 verlieten garnizoen en bondgenoten de vesting. De Fransen namen daarop het gebouw zelf als hospitaal in gebruik en noemden het Hôpital Militaire de la Concorde.

Naarmate het oorlogsfront zich verder verwijderde, nam de behoefte aan militaire hospitalen in de stad af en ze werden op zeker moment dan ook gesloten. In plaats daarvan kreeg het aan het Vrijthof gelegen Sint-Servaasgasthuis in 1798 het verzoek bedden vrij te houden voor militairen.

Als gevolg van de nederlagen van de Fransen en het weer naderbij komen van het front werden de Maastrichtse hospitalen in januari 1814 opnieuw in gebruik genomen en een maand later werd in de redoutezaal nog een extra hospitaal voor herstellenden geopend. Ook in het Servaasgasthuis verbleven voor en na het vertrek van de Fransen weer militairen, in elk geval tot juli 1814.

Het gebouw waarin het militaire hospitaal De Eendracht was gevestigd. Foto RHCL.

In de jaren na 1814 bleef uiteindelijk alleen het hospitaal Concorde of Eendracht aan de Grote Looiersstraat in gebruik. Bij diverse reorganisaties van de geneeskundige dienst van het leger bleef de instelling in Maastricht behouden als Vast Hospitaal of Garnizoenshospitaal. Een bouwkundig onderhoudsbestek uit 1824 geeft aan dat er in het gebouw behalve ziekenzalen ook twee keukens, een waskeuken, een badkamer, lokalen voor de chirurgie, een laboratorium, een dodenhok, privaten en diverse bureaus waren. De binnenmuren moesten volgens het bestek wit worden geverfd met uitzondering van de zaal voor de blinden die een groene kleur kreeg.



Twee nieuwe hospitaalvleugels
In de jaren 1825 en 1826 werd het complex uitgebreid met twee nieuwe vleugels achter het voormalige armenhuis, hier kwamen zes grote ziekenzalen. In het verbindingsgebouw met het oude armenhuis bevond zich de keuken, de waskeuken en het bad. Het oude gebouw aan de Grote Looiersstraat herbergde ook ziekenzalen, de apotheek, het geneesmiddelenmagazijn en het laboratorium. In het vernieuwde complex konden onder normale omstandigheden vierhonderd zieken worden opgenomen en in geval van nood kon de capaciteit worden opgevoerd tot vijfhonderdvijftig.

Het militaire hospitaal aan de Grote Looiersstraat op een tekening van Ph. van Gulpen. Rechts achter het gebouw zijn de twee nieuwe vleugels zichtbaar. RHCL.

In de tweede helft van de negentiende eeuw nam de betekenis van de vesting Maastricht af, werd het garnizoen verminderd en de vesting uiteindelijk in 1867 opgeheven. Dit leidde tot de opheffing van het militaire hospitaal in 1906, een beslissing die in 1909 weer werd herroepen. Tegelijkertijd kwam er in hetzelfde gebouw in 1906 een ziekenkamer en in 1911 werd deze weer omgedoopt tot ziekenzaal. Aan het gebruik van het gebouw voor de verpleging en verzorging van zieke militairen kwam pas definitief een einde in 1920 toen de ziekeninrichting op het terrein van de tegenwoordige Tapijnkazerne gereed kwam.

Bouwtekening van de ziekeninrichting op het terrein van de Tapijnkazerne. Het gebouw is inmiddels gesloopt in het kader van de herinrichting van het terrein, Nationaal Archief.

Meld u nu aan voor onze nieuwsbrief

Aanmelden